فرهنگ­نگاری گویشی * مطالعۀ موردی: بررسی فرهنگ­نگاری در گیلکی) .جهاندوست سبزعلیپور/سیده فاطمه نیک‌گهر

  فرهنگ­نگاری گویشی *   (مطالعۀ موردی: بررسی فرهنگ­نگاری در گیلکی)       جهاندوست سبزعلیپور [1]   سیده فاطمه نیک‌گهر [2]   تاریخ دریافت: 10/2/90   تاریخ تصویب: 10/2/91   چکیده   ایران، از سرزمین­هایی است که از دیرباز، زبان­ها و گویش­های بسیاری در آن رواج داشته است؛ ولی با‌وجود این تنوع زبانی در کشورمان، عمر پژوهش درباره زبان­های ایرانی، چندان طولانی نیست و به‌صورت اساسی و تخصصی، از یک سده تجاوز نمی­کند. در مواردی نیز هنوز مطالعه علمی درباره زبان‌ها یا گویش­ها شروع نشده و آگاهی ما از برخی زبان­ها و گویش­های ایرانی، اندک است. یکی از روش­های مورد‌استفاده برای معرفی زبان یا گویشی خاص، تدوین فرهنگ‌لغت برای آن است. به‌طور کلی، هر مجموعه­ای از واژه­های گرد‌آمده را می­توان فرهنگ نامید؛ اما برای معرفی زبان ، چنین فرهنگ­هایی مورد‌نظر نیستند؛ بلکه آن‌هایی هستند که به‌روشی علمی و دقیق نوشته شده باشند. سابقه فرهنگ­نویسی برای زبان فارسی در کشور ما نشان می‌دهد که فاصله ما با فرهنگی درست و علمی، بسیار زیاد و این مسئله درباره گویش‌های ایرانی، بسیار متفاوت است؛ زیرا برای بسیاری از گویش­ها، فرهنگ لغتی تدوین نشده و‌یا اگر تدوین شده باشد، برای متخصصان حوزه زبان­شناسی، قابل استفاده نیست و تنها تعدادی از گویشوران، از آن‌ها لذت می­برند. نوشتن فرهنگ‌لغت‌هایی که واژه­های یک گویش را به‌طور دقیق معرفی کند و برای اهل زبان و متخصصان، قابل استفاده باشد، به اصولی نیازمند است که با پیروی از آن می‌توان فرهنگ لغاتی کم‌عیب­تر نوشت. در این مقاله کوشیده‌ایم برخی اصول ضروری در‌حوزه فرهنگ­نگاری گویشی را ذکر و بررسی کنیم و برای نشان‌دادن اهمیت این کار، مطالعه موردی و آسیب‌شناسی در‌حوزه فرهنگ­نگاری برای زبان گیلکی صورت گرفته است. از بخش‌های این مقاله می‌توان اصول فرهنگ­نگاری گویشی، فرهنگ‌نگاری برای زبان گیلکی و آسیب­شناسی فرهنگ­های گیلکی را نام برد.   واژه­های کلیدی: فرهنگ­نویسی، فرهنگ­نویسی گویشی، فرهنگ­های زبان گیلکی   * پیش­نویس این مقاله در همایش منطقه­ای زبان و گویش­های محلی گیلان که در دوازدهم اسفند 1389 در دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رشت برگزار شده بود، به‌صورت سخن‌رانی عرضه شد و بعد‌از دریافت و اِعمال نظر‌های تکمیلی استادان، به شکل حاضر درآمد.   [1] استادیار و عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت . [email protected]     [2] کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت . . [email protected]